Kamica nerkowa zwana także nefrolitiazą, to powstawanie twardych skupisk krystalicznych w nerkach lub w układzie moczowym. Kamienie te mogą różnić się rozmiarem i składem chemicznym, stanowiąc wyzwanie zdrowotne dla coraz większej liczby osób niezależnie od płci czy wieku. Stan ten charakteryzuje się nie tylko bólem, ale także stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.
Czym są kamienie nerkowe?
Wskutek nadmiernego nagromadzenia się w nerkach substancji, takich jak kwas moczowy, wapń lub szczawiany w moczu formują się twarde kryształy, które nazywamy kamieniami nerkowymi. Ich wielkość może się różnić — to szeroki przekrój od ziarenka piasku do wielkości piłki golfowej. Niektóre kamienie mogą pozostać w nerkach bez powodowania żadnych objawów, podczas gdy inne mogą przemieszczać się przez układ moczowy, powodując intensywne dolegliwości bólowe. Takie migrujące kamienie nazywane są kamieniami moczowymi. Decydującym czynnikiem, który prowadzi do powstawania kamieni nerkowych, jest niedostateczne nawodnienie organizmu. W związku z tym zalecane jest spożywanie dużej ilości wody w celu zwiększonej filtracji nerek i układu moczowego.
Przyczyny powstawania kamieni nerkowych
Kamica nerkowa, będąca problemem coraz powszechniejszym, wiąże się z szeregiem czynników ryzyka, które ją determinują. Obejmują one niedostateczne nawodnienie, gdzie niska konsumpcja płynów może spowodować stężenie składników mineralnych w moczu, zwiększając ryzyko krystalizacji substancji i powstawania kamieni nerkowych. Dieta bogata w sole mineralne, zwłaszcza sól sodowa, również jest potencjalnym czynnikiem ryzyka. Nadmierna konsumpcja białka zwierzęcego, szczególnie czerwonego mięsa, może prowadzić do zwiększonego wydalania kwasu moczowego, co stwarza korzystne warunki do tworzenia się tych zmian. Dodatkowo otyłość, będąca źródłem zaburzeń metabolicznych, może sprzyjać powstawaniu kamieni nerkowych poprzez zmiany w wydalaniu składników mineralnych.
Czynniki genetyczne, takie jak dziedziczność skłonności do tworzenia kamieni nerkowych, związane są z uwarunkowaniami metabolizmu. Zaburzenia metaboliczne, takie jak nadczynność przytarczyc czy zespół Levey’ego-Melrose’a, wywołujące zmiany w wydalaniu składników mineralnych, mogą zwiększać ryzyko powstawania kamieni. Ponadto dna moczanowa, zespół metaboliczny, cukrzyca, czy inne choroby przewlekłe wpływają na skład chemiczny moczu, co zwiększa prawdopodobieństwo powstawania kamieni nerkowych, a długotrwałe stosowanie niektórych leków tylko je zwiększa.
Objawy kamieni nerkowych
W zależności od wielkości kamienia, jego lokalizacji oraz ewentualnych powikłań, objawy posiadania kamieni nerkowych mogą być różnorodne. Osoby dotknięte tą dolegliwością mogą być całkowicie bezobjawowe do momentu, gdy kamienie zaczynają przemieszczać się w drogach moczowych lub prowadzą do blokady przepływu moczu. Najczęściej obserwowanymi dolegliwościami ze strony kamieni nerkowych są:
- Intensywny ból w okolicy pleców lub boku może występować, gdy kamień zaczyna przemieszczać się w obrębie nerek lub moczowodów. Ból ten często może być nagły i bardzo silny, nazywany kolką nerkową. Promieniuje w dół ku pachwinie lub do obszaru narządów płciowych.
- Kamienie mogą drażnić błonę śluzową dróg moczowych, co prowadzi do uczucia pieczenia, kłucia lub bólu podczas oddawania moczu.
- Kamienie nerkowe mogą powodować obecność krwi w moczu, nadając mu różowy, czerwony lub brunatny kolor. Mocz może także stać się zmętniony z powodu obecności krystalicznych substancji.
- Nawet przy niewielkiej ilości moczu w pęcherzu, osoba może odczuwać silne parcie do oddania moczu.
- Niektórzy ludzie doświadczają nudności lub wymiotów związanych z bólem i dyskomfortem spowodowanym przez kamienie nerkowe.
- Gdy kamienie blokują drogi moczowe, może wystąpić trudność w oddawaniu moczu, a nawet jego zatrzymanie.
Należy zaznaczyć, że nie wszystkie osoby z kamieniami nerkowymi doświadczają wszystkich tych objawów. Czasem mogą one być obecne bez wyraźnych symptomów, aż do momentu przemieszczenia się lub spowodowania blokady. W przypadku podejrzenia kamieni nerkowych lub wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów zaleca się konsultację z lekarzem celem diagnozy i odpowiedniego leczenia.
Metody leczenia kamieni nerkowych
Wybór metody leczenia kamieni nerkowych zależy od wielu czynników, w tym od wielkości i rodzaju kamienia, jego lokalizacji oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Specjalista określa, czy jesteśmy w stanie sami, naturalnie wydalić kamień z pomocą leczenia farmakologicznego. Jest to najmniej inwazyjna metoda leczenia tej przykrej dolegliwości. Leki mogą być stosowane w celu ułatwienia przejścia kamienia przez drogi moczowe lub zmniejszenia bólu związanego z kolkami nerkowymi. Często są to środki przeciwbólowe, leki rozkurczowe lub leki zmniejszające napięcie mięśni gładkich dróg moczowych, co pomaga w przeprowadzeniu kamienia przez układ moczowy. Równolegle w celu zwiększenia objętości moczu zalecane jest spożycie dużej ilości wody. To może pomóc w naturalnym usuwaniu mniejszych kamieni poprzez drogi moczowe.
Inną metodą jest leczenie za pomocą fal akustycznych tzw. metoda ESWL. W tej procedurze zewnętrzne fale dźwiękowe są używane do rozdrabniania kamieni na mniejsze fragmenty, które łatwiej mogą zostać wydalone z organizmu wraz z moczem.
Z kolei najbardziej inwazyjnymi, ale często niezbędnymi zabiegami są endoskopowe oraz chirurgiczne usuwanie kamieni. Za pomocą endoskopii kamienie mogą być usunięte bezpośrednio z układu moczowego. To jest stosowane głównie w przypadku kamieni o średnicy większej niż 1 cm lub w przypadku, gdy inne metody zawiodą. Jeśli kamienie są zbyt duże lub niemożliwe do usunięcia za pomocą powyższych technik leczenia, może być konieczna interwencja chirurgiczna. Chirurdzy mogą wykonać zabieg otwarcia nerek (nefrolitotomia) lub drogi moczowej (ureterolitotomia) w celu usunięcia kamienia.
Jak zapobiegać powstawaniu kamieni nerkowych?
Najlepszym sposobem przeciwdziałania powstawaniu kamieni nerkowych jest spożywanie dużej ilości płynów, zwłaszcza wody. Ponadto zmniejszenie spożycia soli oraz utrzymanie zdrowej diety, bogatej w warzywa i owoce może znacznie zredukować ryzyko powstawania kamieni. To również ważne, aby unikać nadmiernego spożycia produktów zawierających dużo białka, fosforanów i kwasu szczawiowego, takich jak szpinak, orzechy czy czekolada.
Wszystkie powyższe działania mają na celu utrzymanie odpowiedniego stanu zdrowia nerek oraz zapobieganie powstawaniu kamieni nerkowych. Pamiętaj o regularnych badaniach kontrolnych i kontaktowaniu się z lekarzem w przypadku jakichkolwiek niepokojących symptomów.
lek. med. Marek Piotrowski
Członek Europejskiej Rady Urologii FEBU (Fellow of the European Board of Urology), Europejskiego Towarzystwa Urologicznego, Polskiego Towarzystwa Urologicznego i Wojskowej Izby Lekarskiej. Absolwent Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi (obecnie Wydział Wojskowo-Lekarski Uniwersytetu Medycznego w Łodzi). W 2004 roku uzyskał dyplom lekarski z wyróżnieniem. Obecnie prowadzi praktykę lekarską w trzech lokalizacjach (Rzeszów, Mielec, Leżajsk) oraz pracuje na Oddziale Urologii w Szpitalu Powiatowym w Kolbuszowej.